افسانهزدایی از تولید ۶ میلیون بشکهای نفت/ تولید غیرصیانتی در زمان شاه به مخازن آسیب زد
تاریخ انتشار: ۱۷ بهمن ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۷۰۳۱۸۷۸
در دوران پهلوی صنعت نفت کشور توسط کنسرسیوم خارجی اداره میشد که آنها نیز در جهت منافع خود، نفت ایران را به صورت غیرصیانتی برداشت کرده و به بسیاری از مخازن ایران آسیب زدند.
به گزارش مشرق، ملی شدن صنعت نفت در دوران مصدق هر چند به معنای پایانی بر قراردادهای امتیازی در صنعت نفت ایران بود اما با کودتای ۲۸ مرداد شکل جدیدی از استعمار نفت ایران در قالب قرارداد کنسرسیوم بین دولت ایران و کنسرسیومی از شرکتهای نفتی بینالمللی به سهم ۵۰ به ۵۰ برای بهرهبرداری از منابع نفتی ایران آغاز شد، اما با وقوع انقلاب معادلات در صنعت نفت ایران به کلی تغییر کرد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
با این حال افسانههایی درباره تولید نفت ایران در زمان پهلوی همچنان در افکار عمومی وجود دارد که بررسی صحت و سقم آنها خالی از لطف نیست. یکی از این افسانهها، تولید روزانه ۶ میلیون بشکه نفت در دوران پهلوی و افت قابل توجه تولید پس از وقوع انقلاب اسلامی است که در این گزارش به ابعاد مختلف آن پرداخته میشود.
* تولید غیرپایدار ۶ میلیون بشکه نفت فقط برای دو ماه
تصویر ۱، میزان تولید نفت، میعانات، مایعات گازی ایران در ۵۶ سال گذشته را طبق گزارش بریتیش پترولیوم نشان میدهد. طبق آمار، تولید ایران در سالهای نزدیک به انقلاب بیش از ۵ میلیون بشکه در روز بوده است اما با وقوع انقلاب اسلامی، میزان تولید به دلیل خروج مستشاران خارجی به ناگهان افت میکند و با وجود افزایش مجدد تولید توسط نیروهای عملیاتی و فنی ایران، هیچگاه به سطوح قبلی بازنمیگردد.
تصویر ۱
اما ماجرا از چه قرار است؟ برای تحلیل روند تولید نفت ایران با دیدی فنی و فارغ از جهتگیریهای سیاسی میتوان به سه نکته توجه کرد: نکته اول اینکه تولید ۶ میلیون بشکه «نفت» در ایران در دوره پهلوی فقط برای دو ماه رخ داد و نه بیشتر، در نتیجه وقتی تولیدی «پایدار» نباشد نمیتواند مبنا قرار گیرد.
حسین نورالدینموسی، کارشناس باسابقه مناطق نفتخیز جنوب در این باره میگوید: در آن زمان ما تحریم هم نبودیم و همه شرکتهای قدرتمند غربی هم در ایران حضور داشتند، همچنین میادین ما در دوره جوانی و حداکثر دِبی خود بودند اما تولید ۶ میلیون بشکه را فقط برای دو ماه توانستند عملی کنند. بعد از دو ماه، تولید از میادین افت کرد و مخازن مهم ما مثل مارون و گچساران آسیب دیدند و حتی اولین چاه نمکی در اهواز نیز مشاهده شد.
* تولید غیرصیانتی نفت ایران در دوران پهلوی به مخازن کشور آسیب زد
نکته دوم اینکه؛ تولید نفت در زمان پهلوی به صورت غیرصیانتی انجام میشد. از نظر مفاهیم مهندسی مخزن، تولید صیانتی به تولیدی گفته میشود که بالاترین میزان تولید را با حفظ دو ویژگی در خود داشته باشد؛ نخست آن که این تولید باید قابل برنامهریزی برای بلندمدت و در مرحله بعد، دارای قابلیت بازیافت حداکثری از مخازن نفتی باشد، اتفاقی که در دوران پهلوی و سیطره کنسرسیوم خارجی بر منابع نفتی کشور رخ نداد.
سیدعلی بهشتیان از سیاستمداران و مدیران باسابقه صنعت نفت ایران، با اشاره به وضعیت اداره این صنعت در قبل از انقلاب میگوید: تولید و اداره بخش اعظم صنعت نفت و مخازن نفتی از آغاز اکتشاف و تولیدی شدن اولین چاه نفت در مسجد سلیمان تا مقطع انقلاب در اختیار بیگانگان بوده است. نقش شرکت ملی نفت ایران تا قبل از انقلاب چندان پررنگ نبوده است.
وی افزود: در بحران نفت و تحریم نفتی اعراب علیه اسرائیل، کشورهای غربی به نفت ایران وابستگی شدیدی پیدا کرده بودند و در چنین شرایطی تولید حداکثری و حتی «غیرصیانتی» از میادین ایران به ویژه میدان مارون خسارتهایی به مخازن نفت ایران وارد کرد، زیرا نیاز بالای غرب به نفت ایجاب میکرد تا حداکثر تولید بدون توجه به عوارض آن ادامه داشته باشند.
* آسیب به مخازن نفتی ایران در جهت منافع اسرائیل
نورالدین موسی در ادامه با اشاره به غیرصیانتی بودن تولید نفت در زمان شاه میگوید: قبل از انقلاب در بخش بالادستی صنعت نفت، تصمیمگیری و تدوین برنامههای تولیدی توسط شرکتهای خارجی انجام میشد. حتی در بحث جنگ نفتی اعراب و اسرائیل، رژیم شاه را مجبور کردند که به سمت تولید ۸ میلیون بشکه در روز حرکت کند هر چند به صورت غیرصیانتی باشد.
وی افزود: طبق این برنامه تولیدی، تولید نفت ایران از خشکی ۷.۲ میلیون بشکه در روز و از بخش فلات قاره و دریا ۸۰۰ هزار بشکه در روز باید افزایش مییافت، ولی در مخازن آسماری اهواز، مارون، گچساران و آغاجاری این برنامه جواب نداد و طبیعی هم بود. با وجود حفاریهای متعدد در خشکی اما دبی چاههای نفت کاهش پیدا میکرد و همچنین افت فشار جبرانناپذیری به مخازن کشور وارد شد.
نورالدین موسی گفت: در نهایت آنها مجبور شدند که برنامه تولید نفت از خشکی را ۱.۵ میلیون بشکه کاهش دهند و به رقم ۵.۷ میلیون بشکه در روز اصلاح کنند. ثانیا این میزان تولید به صورت غیرصیانتی صورت گرفت و مخازن بزرگ ما آسیب دیدند و اگر ما با همان نرخ تخلیه تولید را ادامه میدادیم از سال ۱۳۷۷ به بعد در تولید نفت موردنیاز کشور دچار مشکل میشدیم.
طبق اسناد شرکت مناطق نفتخیز جنوب، قبل از پیروزی انقلاب تولید نفت ایران بین ارقام ۵.۴ تا ۵.۶ میلیون بشکه در روز بود و اگر با آن نرخ تخلیه و به صورت غیرصیانتی تولید از مخازن کشور ادامه مییافت تا سال ۱۳۷۷ تولید نفت مناطق خشکی کشور با افت شدید به ۲.۵ میلیون بشکه در روز میرسید این درحالیست که تولید روزانه در سال ۱۳۷۷ در مناطق خشکی حدود ۳.۵ میلیون بشکه در روز بوده است.
* تاثیر جوانی مخازن نفتی ایران بر تولید بالای نفت در زمان شاه
نکته سوم اینکه همه مخازن نفتی یک نیمه اول عمر و یک نیمه دوم عمر دارند. طبیعی است که در زمان شاه مخازن نفتی ایران جوان بودند و پتانسیل تولید از آنها بالا بود و فشار بالایی داشتند. اما الان مخازن بزرگ نفتی ایران در نیمه دوم عمر خود هستند و به اصطلاح در دوره کاهش دبی هستند و توان تولید گذشته را ندارند.
با این وجود کل تولید انباشتی نفت قبل از انقلاب حدود ۲۶.۲ میلیارد بشکه بوده است ولی بعد از انقلاب مجموع تولید انباشتی نفت از مناطق نفت خیز جنوب ۴۴ میلیارد بشکه بوده است. در نتیجه تولید بالا در دوران پهلوی و جوانی مخازن اتفاقی طبیعی بود و دستاوردی محسوب نمیشود.
در مجموع به سه دلیل «کوتاه بودن دوره تولید ۶ میلیون بشکه در زمان پهلوی تنها برای دو ماه»، «تولید غیرصیانتی نفت در زمان شاه که موجب آسیب به مخازن شد» و «جوان بودن مخازن نفت در دوران پهلوی و افت فشار در دوران فعلی»، اساسا مقایسه صرف عدد تولید نفت در حکومت قبلی و فعلی چندان صحیح نیست و اتفاقا از جنبه تولید غیرصیانتی در زمان پهلوی موردنقد جدی کارشناسان نفت نیز قرار دارد.
منبع: فارسمنبع: مشرق
کلیدواژه: جشنواره فجر قیمت تولید نفت پهلوی ایران نفت نفت ایران دوران پهلوی وزارت نفت تولید محمدرضا شاه دولت انقلاب اسلامی خودرو قیمت های روز در یک نگاه حوادث سلامت تولید ۶ میلیون بشکه میلیون بشکه در روز دوران پهلوی تولید نفت ایران زمان پهلوی قبل از انقلاب ۵ میلیون بشکه میزان تولید زمان شاه نفت در زمان برای دو ماه مخازن نفتی نفتی ایران مخازن نفت صنعت نفت
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.mashreghnews.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «مشرق» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۰۳۱۸۷۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
مقرراتزدایی در نزدیکی کارآفرینها / قانون هست اجرای خیر
به گزارش خبرنگار مهر مقررات دست و پاگیر از بزرگترین مشکلات کارآفرینها است. کارآفرینها با وجود قوانین حمایتگر و بهبود نسبی شرایط، هنوز هم با موانعی از قبیل اجرای ضعیف و ناقص قوانین، مشکلات مربوط به زیرساخت مانند قطعی برق تولیدیها و بوروکراسی اداری مواجه هستند.
در شرایطی که تولید حرف و هدف اول کشور است؛ بازیگران تولید یعنی تولیدکننده و کارآفرین باید بتوانند کسب و کار خود را راحت راه بیندازند و بعد به سرعت به سمت توسعه آن بروند. برنامه پایش، شب گذشته فرصتی را فراهم کرد تا کارآفرینها به صورت زنده و مستقیم از مشکلاتشان بگویند. از مقررات زائد یا سختگیرانهای که راه رسیدن به تولید را برایشان دورتر کرده است.
مهدی شفیعی قاسمی، اولین مهمان پایش بود. او صاحب شرکتی دانشبنیان است و در زمینه انرژی و تجهیزات تکنولوژی برای صنعت نفت و گاز و پتروشیمی و آب فعالیت میکند. شرکت او ۱۴ سال پیش به همراه ۲۰۰ فارغالتحصیل دانشگاه شریف تأسیس شد. این کارآفرین درباره قوانین و مقرراتی که سد راه کسب و کارش شده است، گفت: «در زمینههایی قانون داریم اما دراجرا ضعیف است. مثلاً یک پروژهای را با هزار زحمت برای کارفرما ارائه میدهیم. به بخش ضمانتنامه که میرسد؛ قانون اجازه میدهد که از صندوقهای پژوهش فناوری استفاده کنیم اما کارفرما که گاهی خصولتی و شبه دولتی است؛ میگوید در آئیننامه آمده اما چون ریسک دارد نمیپذیریم. این باعث میشود مثلاً ۵ درصد به هزینههای شرکت اضافه شود. قانون جهش تولید دانشبنیان حمایتهای بسیاری را برای تولید دارد. درواقع بالادستی تسهیلات را تصویب میکند اما وقتی به بانکها میرسد، میگویند فقط باید تضمین ملکی بدهید.»
تولید دانشبنیان، ضرورت کشور
شرکتهای دانشبنیان در شرایط امروز کشور به دانشفنی بسیاری دستیافتهاند که نیاز کشور را به واردات برخی از محصولات، تأمین کردهاند. شفیعی، کارآفرین حوزه دانشبنیان دراینخصوص گفت: «یکی از محصولاتی که تولید میکنیم و سطح دانش فنی بالایی دارد؛ زنجیره لولههای پیویسی است. این لولهها در خانهها و زیرزمین و این موارد استفاده میشود. قبلاً این محصول را از اروپا وارد میکردیم اما یک روز گفتند که دیگر نمیتوانیم به ایران این محصول را بدهیم. اگر ما تولید نمیکردیم، کل زنجیره کشور دچار مشکل میشد. یکی از مسئولان این حوزه میگوید تولید دانشبنیان در کشور به ضرورت تبدیل شده است.»
شفیعی اذعان داشت که اگر مسئولان بتوانند به شرکتهای دانشبنیان نگاه بیشتری داشته باشند و به طور مثال اگر مجوزی خواستند راحتتر و با تشریفات کمتری به او بدهند؛ در حوزه دانشبنیانها بسیار رشد خواهیم کرد.
کارآفرینها پایکار تولید هستند
مهمان بعدی برنامه پایش چهارم اردیبهشت هم کارآفرین بود. ناصرسادات، کارآفرین حوزه کشاورزی و دامپروری است. او کارش را از سال ۸۹ آغاز کرده و حالا به مرحله صادرات محصولات کشاورزی نیز رسیده است.
این کارآفرین از مشکلاتی مانند استعلامهای موردنیاز برای تأسیس دامپروری و گلخانه گله داشت. او درباره یکی از مشکلات زیرساختی مربوط به کسب و کارش گفت: «یکی از مشکلات، قطعی آب چاههای کشاورزی است. سال گذشته خیلی از کشاورزان ضرر دیدند؛ زیرا وقتی گلخانه تأسیس میشود اگر تنها یک ربع برق نداشته باشد، تمام محصولاتش در گرمای تابستان از بین میرود. ما حاضریم برق خانههایمان را قطع کنند اما برق گلخانه قطع نشود.» یکی دیگر از گلههای این کارآفرین حوزه کشاورزی، وجود رقبای بزرگ و قدرتمندی مانند نهادهای عمومی غیردولتی است.
سادات در انتهای برنامه گفت: «تمام جوانان در همین آب و خاک میتوانند بهترین تولید را داشته باشند. اگر گلهای داریم برای بهتر شدن شرایط است.»
کد خبر 6089241 محمدحسین سیف اللهی مقدم